Makina Elemanları Notları

Bazı terimler;

Sökülemez Parça: Madde işlem esnasında deforme oluyorsa sökülemez parçadır.

Sökülen Parça: Madde işlem esnasında deforme olmuyorsa bu madde sökülen parçadır.

Helisel Boşluklar: Vida girinilerinin olduğu yer.. (vida kıvrımları)

Somon: Vidayı sıkıştıran malzeme, en son takılır.

Rondela: Somona gelen baskı kuvvetini malzeme üzerine yaymaya yarar.

Rondela

Vida, Kapila > Sökülen parça
Enine Kama: Vida malzemesi makinanın eninden geçerse enine kama denir.
Boyuna Kama: Vida malzemesi makinanın boyundan geçerse boyuna kama denir.
Helis Dişleri: Çarktaki dişlerin (22°, … ) eğimli olması. (Genelde Hızlı çalışan-devirleri yüksek- makinalarda kullanılır. )
Aktarma yapılacak yerlerde 90° ise helis kullanılır.

Yatak:

• Sürtünmeli Yatak
• Yuvarlamalı Yatak

 

Enerji üreten ve bir enerjiden faydalanarak yapılanlara makina denir

Radyotörler > Yapılan sıcaklığı arttırıcı gelirse yüzeye yayılması sağlanır.

modern ısıtma sistemlerinde kullanılan radyatörler

Cam özü silisyondur.

Hidroelektirik(su) Enerji, Güneş, Jeotermal, Rüzgar > Yenilenebilir Enerji türleri

>Hava Kuvvet Makinaları

Her rüzgar gülünün altında bir kuyu vardır.

 

>Su Kuvvet Makinaları:  örn. Değirmenlerde (un) kullanılır.

>Isı Kuvvet Makinaları: Örn. Buhar makinaları, Gaz makinaları

 

• En yüksek yanıcı enerji Hidrojen.

 

İş Makinaları: 

Şahmerdan: Demir ocaklarındaki sıcak şekil vermede kullanılan ağır iş makinalarına denir(mekanik çekiçler)

 

Güncellenecektir..

Civata

Cıvata, birbirine bağlanmak istenen parçaların üzerine delik açılarak ucuna somun takılarak sıkıştırılan bir bağlantı elemanıdır. Genellikle somun ile birlikte kullanılır.

İnşaat sektöründe kullanılan somunlu bir cıvata

Cıvatanın en çok kullanıldığı alanlar makine ve inşaat sektörüdür. Kelime kökü İtalyanca “Giaveta” sözcüğünden gelmekte olup, ilk kullanılışı M. Ö. 1. yüzyıla dayanmaktadır. Antik çağlarda silindirin üzerine tel sarılarak lehimlendi ve ilk dişli bağlantılar kullanılmaya başlandı. M.Ö. 250 yıllarında Arşimet vidası su taşımada kullanıldı. Gerçekte İskenderiyeli Heron tarafından M.Ö. 1. yüzyılda bulunmuş olan vida, o zamanlardan itibaren cerrahi aletlerde kullanıldı. Döküm tekniği ile üretim yapılıyordu. Avrupa’da 1400’lerde görülen cıvata, 1452-1519 yılları arasında Leonardo Da Vinci tarafından geliştirilmiştir. İlk tornavida kullanımı da 1700’lü yıllara rastlar. İngiltere’de 1797 yılında, Henry Maudslay (1771-1831) Amerika’da David Wilkinson 1798’de cıvata patenti almışlardır.

1850’li yıllarda sıcak dövme tekniği ile yapılan üretim 20.y.y’nın başından itibaren seri imalatın hayatımıza girmesiyle modern üretim teknolojisi olan soğuk dövme sistemine geçmiştir. Bu sistemle günümüzde, dakikada 200 – 300 adet parçaya kadar üretim yapılabilmektedir. Amacına göre birçok çeşit cıvata vardır. Bunların arasında en çok kullanılanları altı köşe başlı cıvatalar ve alyan başlı denilen cıvatalardır. Somun ve cıvataların dişleri (yiv) birbirine uygun olmalıdır. Farklı ölçeklerdeki somun ve cıvata bir bağlantıda kullanılamaz.

Kesin olarak bilinmemekle birlikte yüzlerce cıvata ve vida çeşidi bulunduğu bir gerçektir. Cıvatalar, demir, çelik, pirinç, bronz, titanyum, bakır, aluminyum gibi maddelerden yapılmakta olup, makine ve inşaat sektöründe en çok demir – çelik alaşımı tipleri kullanılmaktadır.

Cıvata ve vida ayrımı

Sadece altı köşe başlıklı anahtarlarla açılıp kapanan bağlantı elemanlarına cıvata denmekte, bunun dışında kalan anahtar vb. aparatlar kullanılarak açılıp kapanan bağlantı elemanları ise genel anlamda “vida” adıyla anılmaktadır. Bir çok vida çeşidinde somun kullanılmaz. Bu tip vidalar, genellikle sivri uçlu olup, bağlantı yapılacak yeri önceden ya da anında delerek, tornavida, elektrikli matkap vb. aletler yardımıyla sabitlenir. Özel amaçlı üretilmiş, anahtar kullanılarak sıkıştırılan ya da gevşetilen vidalar olduğu gibi, tornavidayla sıkıştırılıp gevşetilen cıvatalar da bulunmaktadır.

Bağlantı elemanları ve ölçü birimleri

Cıvata ve vida dışında da çivi, perçin gibi bir çok bağlantı elemanı bulunmaktadır. Farklı kullanımlarına rastlansa da dünya standartlarında en yaygın İngiliz inç ve metrik ölçü birimi olmak üzere iki çeşit cıvata görülür. İnç siste

m, bazı bölgelerde Whitworth adıyla anılıp, adı, İngiliz BSW ölçü standardına adını veren mühendis Joseph Whitworth’tan gelmektedir.

1871 yılında yapılmış bir cıvata makinesi

Metrik sistem tablosu

ISO metrik ölçü	M1.6	M2	M2.5	M3	M4	M5	M6	M8	M10	M12	M16	M20	M24	M30	M36	M42	M48	M56	M64
Anahtar genişliği (mm)	3.2	4	5	5.5	7	8	10	13	17	19	24	30	36	46	55	65	75	85	95

ISO metrik ölçü	M14	M18	M22	M27	M33	M39	M45	M52	M60	M68
Anahtar genişliği (mm)	22	27	32	41	50	60	70	80	90	100

İnç sistem tablosu

Whitworth ölçüsü	Göbek çapı	inç başına yiv (diş)	Derece (inç)	Matkap vuruş ölçüsü
1/16″	0.0411″	60	0.0167″	56 (1.2 mm)
3/32″	0.0672″	48	0.0208″	49 (1.85 mm)
1/8 “	0.0930″	40	0.025″	39 (2.55 mm)
5/32″	0.1162″	32	0.0313″	30 (3.2 mm)
3/16 “	0.1341″	24	0.0417″	26 (3.7 mm)
7/32″	0.1654″	24	0.0417″	16 (4.5 mm)
1/4 “	0.1860″	20	0.05″	9 (5.1 mm)
5/16 “	0.2414″	18	0.0556″	F (6.5 mm)
3/8 “	0.2950″	16	0.0625″	5/16 inç (7.94 mm)
7/16 “	0.3460″	14	0.0714″	U (9.3 mm)
1/2 “	0.3933″	12	0.0833″	Z (10.5 mm)
9/16 “	0.4558″	12	0.0833″	12.1 mm (0.4764 inç)
5/8 “	0.5086″	11	0.0909″	13.5 mm (0.5315 inç)
11/16″	0.5711″	11	0.0909″	15 mm (0.5906 inç)
3/4 “	0.6219″	10	0.1″	41/64 inç (16.27 mm)
13/16″	0.6845″	10	0.1″	18 mm (0.7087 inç)
7/8 “	0.7327″	9	0.1111″	19.25 mm (0.7579 inç)
15/16″	0.7953″	9	0.1111″	20.75 mm (0.8169 inç)
1 “	0.8399″	8	0.125″	22 mm (0.8661 inç)
1 1/8 “	0.9420″	7	0.1429″
1 1/4 “	1.0670″	7	0.1429″
1 1/2 “	1.2866″	6	0.1667″
1 3/4 “	1.4939″	5	0.2″
2 “	1.7154″	4 1/2	0.2222″
2 1/2″

‘Civata Mukavemetleri’

SAE Sınıfı	Boyut Aralığı	Dayanımı (psi)
1	1 / 4 “1 – 1 / 2”	60.000
2	1 / 4 “için 3 / 4”	74.000
2	7 / 8 “1 – 1 / 2”	60.000
5	1 / 4 “1”	120.000
5	1 – 1 / 8 “ile 1 – 1 / 2”	105.000
7	1 / 4 “1 – 1 / 2”	133.000
8	1 / 4 “1 – 1 / 2”	150.000

Temel türleri

• 8,8 Kalite Metrik Civatalar (Din-931-933)
• 8,8 Kalite İnce Diş Çelik Civatalar (Din 960)
• 8,8 Kalite Unc-Unf Çelik Civatalar (Asa-B)
• 6,8 Kalite Civatalar
• 8,8 Bıçak Civatalar
• 8,8 Kanal Civatası
• Demir Civatalar (Din-933)
• Yuvarlakbaş Kasa Civatalar
• Havşabaş İmbus Civatalar (Din-7991)
• İmbus Civatalar (Din-912)
• Setskur Civatalar (Din-916)

Makine Elemanları

Özet

Dışarıdan bakıldığında çok karışık görünen bir makine bile aslında temel bazı elemanların bir araya getirilerek birbirine monte edilmesi ile oluşur. İşte birbirine montajlanarak makineyi oluşturan bu parçaların mukavemetini, konstrüksiyon özelliklerini göz önüne alarak tasarımı gerçekleştiren bilim dalına makine elemanları denir. Çok farklı alt dalları olmakla birlikte hareket iletim elemanları (dişli çarklar, kavramalar vb.), bağlantı elemanları (civatalar, somunlar vb.) belli başlı konularıdır.

Ders İçeriği

Türkiye’de makine elemanları dersi genelde Alman veya Amerikan ekolüne göre işlenmektedir, bunun sebebi dersi veren öğretim üyesinin kendi aldığı eğitimin tarzıdır. Ders okuldan okula da farklılıklar içerebilir. Genel olarak şu konuları içermektedir:

Temel Bilgiler

• Konstrüksiyon Teknikleri
• Standartlar
• Ölçüler, Toleranslar, Geçmeler

Mukavemet Hesabı

• Genel Hesap Yöntemleri
• Müşterek Zorlama Hesapları, Kırılma Hipotezleri
• Dinamik Yük Mukavemet Hesapları

Çözülebilen Bağlar

• Civatalar
• Hareket Civataları
• Mil – Göbek Bağları
• Pimler, Pernolar
• Yaylar

Çözülemeyen Bağlar

• Kaynak
• Lehim
• Yapıştırma Bağları
• Perçin
• Pres geçmeler

Dönme Hareketli Elemanlar

• Akslar, Miller
• Yataklar
• Sızdırmazlık Elemanları
• Sürtünme, Triboloji ve Yağlama
• Kavramalar

Dişliler

• Dişli Temel Bilgileri
• Dişli Geometrisi, Ölçüler
• Dişli Mukavemeti

Kayış Kasnak Bağlantıları

• Zincirler
• Düz ve V-Kayışlar
• Timer Kayışlar

Sıvı ve Gazlar için Aktarma Elemanları

• Borular
• Armatürler
• Makina Elemanları Kaynakları